Speech Medy van der Laan tijdens de jaarvergadering Stichting MKB Financiering

• Bedankt voor de uitnodiging om hier te mogen spreken!

• Goed hier met uiteenlopende financiers, adviseurs en beleidsmakers bij elkaar te zijn. Wij hebben tenminste één ding gemeen: dat wij het beste voor hebben met ons mkb en ondernemers graag willen helpen om hun dromen waar te maken.

• Laten we beginnen met enkele feiten. Banken zijn de grootste financiers van het mkb voor ruim 120 miljard euro per jaar. Banken zijn er ook voor kleinere bedrijven: eind vorig jaar hadden 375.000 bedrijven een krediet van minder dan 250.000 euro uitstaan.

• De laatste paar jaar is de winstgevendheid van het mkb iets gestegen en de investeringsbehoefte wat is afgenomen. 

• Positief is dat uit de Financieringsmonitor 2022 van het ministerie van EZK blijkt dat het percentage (deels) succesvolle aanvragen vorig jaar na jaren daling weer is toegenomen tot 91 procent.

• En, zeker zo interessant: het micro- en kleinbedrijf heeft vergeleken met het voorgaande jaar vaker succes. 

• Ook wat de concurrentie betreft, is het op orde. We hebben in Nederland vier mkb-banken (drie grote en de Volksbank, daarnaast ook in toenemende mate Handelsbanken). De afgelopen jaren zijn er veel non-bancaire spelers bij gekomen. Dat is heel positief, want dat maakt de markt breder. Ondernemers hebben wat te kiezen, zijn minder afhankelijk van enkele partijen en de concurrentie houdt druk op prijzen in het voordeel van ondernemers.

• In de nieuwe Gedragscode Kleinzakelijke Financiering van de NVB, die binnenkort in werking zal treden, zullen banken meer aandacht besteden aan een goede mondelinge of schriftelijke toelichting waarom een aanvraag is afgewezen en of er verbetermogelijkheden zijn. Verder legt de nieuwe gedragscode nog nadrukkelijker doorverwijzing naar andere (non-bancaire) financiers en/of -adviseurs vast. Voor het MKB is dat een positieve ontwikkeling in de verdere professionalisering van de hele MKB-financieringsmarkt.

• De NVB is ook bezig met het opzetten van een programma rond inclusie. Inclusieve kredietverlening zal daarin een belangrijke plaats moeten krijgen. Een mooi aanknopingspunt biedt het onderzoek van ABN AMRO samen met McKinsey en Better Future naar vrouwelijk ondernemerschap ruim een jaar geleden jaar. Het gebrek aan persoonlijk financieel advies zorgt er bijvoorbeeld voor dat vrouwen het moeilijker vinden een onderneming te starten. Dat geldt voor bijna zes op de tien vrouwen, terwijl dit voor minder dan de helft van de mannen opgaat. Hier is een wereld te winnen.

• Nederlandse banken vinden het positief dat de kredietverlening aan het MKB door non-bancaire partijen het afgelopen jaar is gegroeid.  Ondernemers maken vaker gebruik van crowdfunding en private equity. Banken verwijzen zo nodig door.

• Het blijft jammer dat het beeld over banken is dat ze het MKB niet voldoende financieren. Dat is ook een bijzondere gedachte, immers banken verdienen geld aan het verstrekken van kredieten. Het zou raar zijn om dat minder te willen doen. Dus het kan zijn dat de businesscase niet goed was. Want het uitgangspunt voor een bank was, is en zal altijd zijn, dat leningen worden terugbetaald, met een zeer beperkt risico dat dat niet gaat lukken. Dus banken zijn daarmee geen geschikte financiers voor hogere risico’s. Banken rekenen doorgaans lagere rentes dan alternatieve financiers. Dat kan alleen als ze de kredietrisico’s laag houden. Onze belangrijkste drijfveer is natuurlijk de aard van onze funding. Banken moeten te allen tijde ingelegde spaarmiddelen terug kunnen betalen.

• We moeten wel iets anders meewegen, en dat is dat de eisen aan en daarmee de kosten voor banken uit hoofde van wet- en regelgeving in de afgelopen jaren ook fors gestegen. Denk bijvoorbeeld aan kapitaalvereisten, risicobeleid, klantonderzoek in verband met het voorkomen van witwassen en de financiering van financiële economische criminaliteit, Environmental, Social & Governance (ESG) en rapportageverplichtingen. Het hoge kostenniveau volgend uit klantonderzoeken en anti-witwas wetgeving kunnen de prijs van kredieten onder druk zetten. 

• In dat kader is het resultaat belangrijk van de serie rondetafelgesprekken tussen banken en toezichthouder De Nederlandsche Bank (DNB) over een meer risicogebaseerd klantonderzoek om witwassen te voorkomen. De NVB heeft vorige week een vijftal standaarden gepubliceerd die heldere uitgangspunten bieden voor banken om hun rol als poortwachter proportioneel en met focus op de echte risico’s uit te voeren. Bonafide klanten kunnen straks eenvoudiger een bankrekening openen en zullen minder vaak lastige vragen van hun bank krijgen. Tegelijkertijd blijven banken het criminelen moeilijk maken om het financiële systeem te misbruiken. 

• Komende tijd werken banken, ondernemersorganisaties en toezichthouder DNB samen aan een meer risicogebaseerd proces voor specifieke sectoren (waaronder de automobielsector, horeca en juweliers) om het klantonderzoek effectiever en begrijpelijker te maken. 

• Het is niet realistisch om te veronderstellen dat je met een mkb-bank in staatseigendom substantieel meer kredieten aan kleine bedrijven tegen soepelere voorwaarden en lagere tarieven kunt verstrekken zonder dat zo’n staatsbank tegen hoge of hogereverliezen aanloopt. Tenzij zo’n bank verlies mag leiden, maar als dat zo is, is er sprake van oneerlijke concurrentie met commerciele banken. Het is een slechte zaak als non-bancaire financiering en reguliere en nieuwe financieringsvormen uit de markt worden gedrukt. De overheid dient ons inziens te zorgen voor een eerlijk en gelijk speelveld en niet op de stoel van een financier te gaan zitten

• Elk krediet begint met een goedebeoordeling van de aanvrager. Ook vanuit de zorgplicht voor de klant, kun je dat niet opeens soepeler gaan doen. Want dan komen er meer ondernemers in de problemen, vanwege onverantwoorde schulden. Dat maakt rendabele kleine kredietverlening lastig.

• Daarnaast zal een deel van het klein mkb (starters, innovatieve bedrijven) vanwege hoog risicoprofiel ook niet door deze mkb-bank geholpen kunnen worden. Daar blijven alternatieven de meest logische optie. 

• Een goede kredietaanvraag begint bij een goed ondernemingsplan. Daar valt veel winst te behalen. Laten we allemaal vanuit onze verantwoordelijkheid ondernemers daarbij zoveel mogelijk helpen.

• Een goede adviseur kijkt eerst naar de kwaliteit van de aanvraag en zet een ondernemer dan pas op het spoor van passende financiering. Mooi initiatief van de Stichting MKB Financiering om hiervoor met een website en een keurmerk te komen.

• Daarnaast staat het MKB in de komende jaren voor een enorme verduurzamingsopgave.

• Banken helpen ondernemers met het opstellen van een duurzame businesscase en maken deze in sommige gevallen ook aantrekkelijk. Onder andere met langere terugverdientijden, rentekorting of een hogere financiering. Zij bieden via hun eigen kanalen, zoals de app en online pagina’s, ook al overzichten van de producten die 

• beschikbaar zijn voor klanten.

• De toekomstbestendigheid van een investering (die medebepalend is voor het risicoprofiel van een kredietaanvraag) wordt groter als er duidelijke, langjarige normen zijn. Als bijvoorbeeld duidelijk is wat de energieprestatienormen zijn voor vastgoed, mobiliteit en industrie, wordt het voor het MKB veiliger om daarin te investeren, en voor een bank minder risicovol om dat te financieren. Een goed voorbeeld van zo’n norm is bijvoorbeeld de verplichting van energielabel C voor kantoorgebouwen per 2023. Dit heeft tot investeringskeuzes en goede financieringsmogelijkheden geleid. 

• Het risicoprofiel van een nieuw, duurzaam initiatief is vaak hoog omdat nog niet bekend is of het initiatief de gewenste verduurzaming gaat opleveren en of er vraag naar is. Voor een bank alleen is dit lastig te financieren. Zeker hier kan een combinatie, stapeling zo u wilt, van kredietvormen uitkomst bieden.

• Actieve samenwerking tussen bancaire en non-bancaire financiers is hier cruciaal. Beide partijen spelen een belangrijke rol om ondernemers te helpen in transities. Niet alleen bankfinanciering, ook andere vormen als crowdfunding, direct lending, factoring, leasing en dergelijke zijn nodig. De adviseur kan helpen hierin de juiste weg te vinden.

• Ook zijn er oplossingen waarbij de overheid, met lage kosten, die risico’s kan helpen dragen. Een concreet voorbeeld hiervan is de BMKB-Groenregeling. Het gaat hierbij om uitbreiding van de bestaande BMKB, een zakelijke lening waarbij de overheid garant staat voor een groot deel van het leenbedrag indien er sprake is van een dekkingstekort en dus een deel van het risico bij de bank wegneemt. Doordat deze regeling nu ook ingezet kan worden voor groene investeringen met een langere terugverdientijd komen meer ondernemers in aanmerking voor een lening om te verduurzamen.

• Gesprekken lopen momenteel met alle partijen. Zo zijn banken en niet-bancaire financiers betrokken bij plannen van het Comité voor Ondernemerschap om datakwaliteit over MKB-financieringsmarkt te bevorderen.